تفاوت حج با دیگر عبادات
زائران بیت الله الحرام هر عبادتى را كه انجام مى‌دهند راز و رمز بسیارى از آنها برایشان روشن است. نماز كارهایى دارد. روزه دستوراتى دارد. زكات و جهاد دستوراتى دارند كه پى بردن به منافع و فواید این دستورات دشوار نیست. نماز ذكرهایى دارد كه معناى آن روشن است؛ ركوع و سجودى دارد كه تعظیم را تفهیم مى‌كند و تشهدى دارد كه اعتراف را به همراه دارد و ... .
روزه‌داراى پرهیز از مشتهیات است. همدلى و همدردى و هماهنگى با مستمندان و یادآور فشار گرسنگى و تشنگى بعد از مرگ است. روزه گرفتن منافع فراوان دارد كه هم منافع طبّى و دنیایى‌اش معلوم است و هم منافع تهذیب روح و معنوى آن.
زكات، انفاق و تعدیل ثروت و رسیدگى به حال مستمندان و ضعیفان است كه منفعت و مصلحت آن هم مشخّص است.
جهاد و مرزدارى و دفاع مقدّس علیه تهاجم بیگانگان نیز منافع فراوانى دارد كه پى بردن به آنها دشوار نیست.
لیكن حج، یك سلسله دستورات و مراسم و مناسك دارد كه پى بردن به راز و رمز آن بسیار سخت و دشوار است. فهمیدن معناى بیتوته در مشعرالحرام، سر تراشیدن، بین صفا و مروه هفت بار رفتن و بازگشتن و در بخشى از این مسافت هروله كردن و ... دشوار است، چرا كه این راز و رمزى دارد پیچیده. لذا جریان تعبّد در حجّ بیش از سایر دستورات دینى است.
از رسول خدا (صلّى الله علیه و آله و سلم) نقل شده است كه آن حضرت به هنگام لبیك گفتن، به خدا عرض كرد:
«لبّیكَ بِحَجَّة حَقّاً تَعَبُّداً وَرِقّاً»(1)؛ خدایا! من با رقّیت و عبودیّت محض لبیك مى‌گویم و مناسك حجّ را انجام مى‌دهم.»
از آنجا كه روح تعبّد در حج بیشتر است، سرّ بسیارى از مناسك با عقل عادى قابل تبیین نیست. لذا به هنگام گفتن لبیك، عرض كرد: «تعبّداً و رقّاً» نظیر ذكرى كه در سجده تلاوت گفته مى‌شود.
پس حج یك سلسله دستوراتى دارد كه با بندگى محض و رقّیت صرف و عبودیّت تامّ هماهنگ‌تر است، براى این كه آن اسرار و منافع مرموز را تبیین كنند، در روایات به صورت منافع آورده‌اند و گاهى هم به صورت داستان در سخنان اهل معرفت و دل آمده است. از یك سو به عنوان بیان اسرار است و از سوى دیگر به عنوان داستان مى‌خواهند بخش‌هاى اساسى حج را خوب تفهیم و تبیین كنند.
پی‌نوشت:
1ـ مجمع الزوائد، ج3، ص223/ محجة البیضاى فیض كاشانى.
منبع:
برگرفته از كتاب عرفان حج، آیة‌الله جوادی آملی .
